“หนูอยากเป็นทันตแพทย์ค่ะ แต่ไม่สามารถยื่นรอบ Portfolio และโควต้าได้ ซึ่งกำหนดไว้ว่าต้องมีสัญชาติไทยถึงจะสมัครได้ รอจนมาถึงรอบที่ 3 ถึงสมัครได้เพราะเงื่อนไขว่าภายใน 6 ปีที่เรียนต้องได้สัญชาติไทยก่อนจบ ตอนนี้ได้บัตรประชาชนแล้ว ชีวิตมีคุณภาพขึ้น สามารถใช้สิทธิรักษาพยาบาลได้ สามารถซื้อบ้านได้แทนการเช่า ซื้อรถได้ เพราะตอนนี้เป็นคนเดียวในบ้านที่มีบัตรประชาชน เรียนจบไปอยากทำงานและเปิดคลินิกของตัวเอง รักษาในราคาที่คนเข้าถึงได้”
น.ส.ภิญญาภัทร ปุญญธนา หรือน้องแตงโม เด็กจากจังหวัดราชบุรี ซึ่งปัจจุบันสอบได้มาเป็นนิสิตชั้นปีที่ 1 คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร เธอและแม่ได้พยายามกันมานานเพื่อให้ได้สัญชาติไทย ได้มีบัตรประชาชน แต่ก็ยังไม่สำเร็จ จนมาเรียนที่มหาวิทยาลัยนเรศวร ทางคณะทันตแพทยศาสตร์ โดย รศ.ทพ.ดร. อนุพันธ์ สิทธิโชคชัยวุฒิ ซึ่งขณะนั้นท่านดำรงตำแหน่งคณบดีคณะทันตแพทยศาสตร์ ได้ทราบถึงปัญหานี้ และประสานมาที่ คลินิกกฎหมายนเรศวรเพื่อสิทธิมนุยชน เพื่อขอคำปรึกษาและช่วยเหลือให้นิสิตได้สัญชาติก่อนเรียนจบ เพราะทางสภาวิชาชีพให้ข้อสังเกตุว่าหากไม่มีเลขบัตรประชาชน 13 หลักเมื่อเรียนจบแล้วจะไม่สามารถเข้ารับราชการได้
ผศ.กิติวรญา รัตนมณี อาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร กล่าวถึงการทำงานของคลินิกกฎหมายนเรศวรเพื่อสิทธิมนุยชน ว่าได้มีส่วนในการเข้าไปให้ความช่วยเหลือทางด้านกฎหมายกับหน่วยงานราชการหรือองค์กรพัฒนาเอกชนต่าง ๆ ของจังหวัดพิษณุโลก อาทิ ศูนย์คุ้มครองคนไร้ที่พึ่ง สำนักงานพัฒนาสังคม ซึ่งมีหน้าที่หลักในการดูแลคนไร้ที่พึ่ง คนไร้รากเหง้า ในเรื่องการเข้าถึงสิทธิ ส่วนปัญหาเรื่องสถานะบุคคลทั้งสัญชาติไทย ไร้รากเหง้า และไร้สัญชาติ ในจังหวัดพิษณุโลกมีเป็นจำนวนมาก ซึ่งในการแก้ปัญหาที่ผ่านมาได้ร่วมมือกันหลายหน่วยงาน ทั้งระดับท้องถิ่นและระดับประเทศ สำนักงานสถาบันนิติวิทยาศาสตร์ กระทรวงยุติธรรม มาทำครงการพิสูจน์อัตลักษณ์บุคคล โดยการ เก็บลายพิมพ์นิ้วมือทุกอย่าง ภาพรอยสัก หรือบาดแผลตำหนิบนร่างกาย วัดส่วนสูง เป็นข้อมูลคนหาย เพื่อนำข้อมูลนี้ไปจับคู่กับข้อมูลคนหายของประเทศไทย บางส่วนพบว่ามีข้อมูลอยู่ในฐานข้อมูลคนหาย ส่วนคนที่ไม่พบก็จัดทำทะบียนประวัติบุคคลไม่มีสถานะทางทะเบียน ก็ทำให้คนเหล่านี้เข้าถึงสิทธิในหลักประกันสุขภาพได้ บางรายที่ถูกจำหน่ายชื่อออกจากทะเบียนบ้านเนื่องจากหายไปนานก็ต้องดำเนินการขอคืนรายการบุคคล แล้วย้ายเข้ามาอยู่ในทะเบียนบ้านของสถานคุ้มครองคนไร้ที่พึ่ง ซึ่งเพิ่งจะดำเนินการเสร็จสิ้นไปเมื่อประมาณต้นปี 2566 ซึ่งคลินิกกฎหมายนเรศวรเพื่อสิทธิมนุยชนไม่ได้ลงไปทำโดยตรง แต่ให้ความรู้ เป็นที่ปรึกษา จนหน่วยงานต่างๆ สามารถที่จะแก้ปัญหาเหล่านี้ได้เอง และส่งต่อความรู้ช่วยเหลือบุคคลอื่นต่อ ๆ ไป นี่คือสิ่งที่ทางคลินิกกฎหมายนเรศวรเพื่อสิทธิมนุยชนมองว่ามันคือความสำเร็จ
กรณีของ น.ส.ภิญญาภัทร ปุญญธนา หรือน้องแตงโม เธอมีสิทธในสัญชาติไทยโดยการเกิด โดยหลัก ซึ่งก่อนที่จะจบการศึกษาชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ที่จังหวัดราชบุรี ได้ยื่นคำร้องขอรับรองสิทธิในสัญชาติไทยไปที่สำนักงานทะเบียนอำเภอแห่งหนึ่ง ในจังหวัดราชบุรีเรียบร้อยนานแล้ว และค้างอยู่ในขั้นตอนของการพิจารณากำหนดเลขประจำตัวประชาชน 13 หลัก จึงได้หาแนวทางแก้ปัญหาร่วมกับคณะทันตแพทยศาสตร์ เพื่อเปิดโอกาสให้นิสิตได้จบไปเป็นทันตแพทย์ตามที่ตั้งความหวังไว้ จนกระทั่งปัจจุบันมีบัตรประจำตัวประชาชน และได้รับสิทธิต่าง ๆ ที่พึงจะได้เฉกเช่นคนไทยคนหนึ่ง
